Teoria osiadania
Jeżeli naprężenie w gruncie spowodowane jest obciążeniem powierzchni gruntu, znana jest zmiana naprężenia gruntu lub aktualnie utworzonej konstrukcji ziemnej, istnieje wówczas możliwość wyznaczenia deformacji gruntu. Deformacja gruntu jest ogólnie nachylona, a jej pionowa składowa warunkuje osiadanie. Ogólnie rzecz biorąc, osiadanie jest niestacjonarnie zależne od czasu, co oznacza, że nie występuje natychmiast po wprowadzeniu obciążenia, lecz jest raczej zależne od właściwości konsolidacji gruntu. Przepuszczalnie, mniej ściśliwe grunty (piasek, żwir) odkształcają się szybciej, natomiast nawodnione grunty gliniaste o niskiej przepuszczalności doświadczają stopniowego odkształcenia zwanego konsolidacją.
Osiadanie gruntu zależne od czasu
Zastosowane obciążenie powoduje osiadanie, które można podzielić na podstawie odpowiedzi zależnej od czasu na trzy odrębne składowe:
- Osiadanie natychmiastowe (początkowe)
- Osiadanie pierwotne (konsolidacja)
- Osiadanie wtórne (pełzanie)
Osiadanie natychmiastowe
Podczas osiadania natychmiastowego, grunt doświadcza tylko deformacji pod wpływem naprężeń ścinających powodujących zmianę kształtu bez deformacji objętościowej. Utrata ciśnienia porowego w gruncie wynosi zero.
Osiadanie pierwotne
Ten etap deformacji gruntu charakteryzuje się odkształceniem szkieletowym na skutek ruchu i ściskania ziaren widocznych w formie zmian objętościowych. Jeżeli pory są wypełnione wodą (szczególnie w przypadku gruntów o niskiej przepuszczalności), woda zostanie przeniesiona ze ściśniętych porów do miejsc o niższym ciśnieniu (grunt przejdzie konsolidację). Pierwotne osiadanie konsolidacyjne jest zatem zależne od czasu i kończy się po osiągnięciu zerowego ciśnienia porowego.
Osiadanie wtórne
Jeżeli konsolidacja pierwotna przechodzi nad szkieletem, wówczas deformacja nie powoduje zmiany ciśnienia porowego (teoretycznie w nieskończonym czasie). Przy wzroście ciśnienia, ziarna stają się ciaśniej upakowane i zaczynają się odkształcać, po czym następuje zmiana objętościowa - zjawisko to nazywa się deformacją pełzaniową szkieletu lub konsolidacją wtórną (osiadaniem). W przeciwieństwie do konsolidacji pierwotnej, konsolidacja wtórna postępuje pod stałym naprężeniem efektywnym. Szczególnie w przypadku miękkich, plastycznych lub zmiażdżonych gruntów, nie należy pomijać konsolidacji wtórnej - w przypadku gruntów przekonsolidowanych, konsolidacja wtórna może wynosić około 10% ogólnego osiadania, natomiast dla normalnie skonsolidowanych gruntów nawet około 20%.